ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ της εορταστικής εκδήλωσης για την επέτειο της 25ης Μαρτίου 1821 ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Τρίτη 24 Μαρτίου 2015
Π Ρ Ο Γ Ρ Α ΜΜ Α Προσφώνηση του Ιωάννη Σιαμπάνη Προέδρου του Συλλόγου των Υπαλλήλων της Βουλής Ομιλία της Έλλης Δρούλια Βιβλιοθήκη της Βουλής Θέμα: «Η διακίνηση πληροφοριών στη διάρκεια του Αγώνα» ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ Τη Υπερμάχω, κοντάκιο της εορτής του Ευαγγελισμού, σε ήχο πλ. Δ΄ Τρεις Καλογέροι Κρητικοί, σε ήχο Α΄ και ρυθμό τετράσημο Λουλούδι της Μονεμβασιάς, σε ήχο πλ. Β΄ και ρυθμό επτάσημο Οι Κολοκοτρωναίοι, σε ήχο Α΄ και ρυθμό εξάσημο Ούλες οι χώρες χαίρονται, σε ήχο Δ΄ Λέγετο και ρυθμό επτάσημο Εθνικός Ύμνος Χορωδία: Μουσικό Σχολείο Αλίμου Διδασκαλία χορωδίας-διεύθυνη: Κωνσταντίνος Καλλιάς Διδασκαλία παραδοσιακής ορχήστρας: Ιωάννα Αγγέλου
Την ορχήστρα αποτελούν οι μαθητές και οι μαθήτριες: ΚΟΥΣΚΟΣ ΡΑΦΑΗΛ, κανονάκι ΔΑΣΚΑΛΑΚΗ ΕΛΕΝΗ, κανονάκι ΓΡΗΓΟΡΑΚΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗ, κονάκι ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, κανονάκι, νταούλι ΦΟΥΡΛΑΝΟΥ ΕΛΕΝΗ, κανονάκι ΚΟΥΣΤΕΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, πολίτικη λύρα, ταμπουράς ΖΗΣΑΚΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, πολίτικο λαούτο, τουμπελέκι, νταϊρές ΜΟΡΦΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, πολίτικο λαούτο, ταμπουράς ΜΩΡΑΪΤΑΚΗΣ ΜΑΡΙΟΣ, λαούτο ΣΧΙΖΑ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ, κρουστά ΛΑΜΠΑ ΕΙΡΗΝΗ, κρουστά, φωνή ΕΞΑΡΧΟΠΟΥΛΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ, σόλο τραγούδι ΦΤΑΚΑ ΙΩΑΝΝΑ, φωνή ΣΑΦΟΥ ΘΕΟΦΑΝΩ, φωνή ΜΠΟΦΙΛΗ ΔΙΟΝΥΣΙΑ, φωνή ΑΞΙΟΜΑΚΑΡΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ * ΒΑΛΑΣΚΑ ΝΙΚΟΛΕΤΤΑ * ΒΥΡΙΝΗ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ * ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ * ΓΡΗΓΟΡΑΚΗ ΚΑΛΛΙΟΠΗ * ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΕΙΡΗΛΕΝΑ * ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗΣ * ΘΕΟΔΩΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΣΩΤΗΡΙΟΣ * ΘΕΟΤΟΚΑ ΕΙΡΗΝΗ * ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ * ΚΑΛΛΕΡΓΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ * ΚΑΛΛΕΡΓΗΣ ΙΩΣΗΦ * ΚΑΠΠΑΤΟΣ ΟΡΦΕΑΣ * ΚΑΡΕΖΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ * ΚΛΕΙΔΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ * ΚΟΚΚΟΡΟΜΥΤΗ ΕΥΘΑΛΙΑ * ΚΟΝΤΙΖΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ * ΚΟΥΖΕΛΕΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ * ΚΟΥΤΕΛΙΕΡΗ ΦΩΤΕΙΝΗ * ΚΤΕΝΙΔΟΥ ΖΩΗ * ΚΩΤΣΙΟΥ ΣΟΦΙΑ * ΛΑΓΓΟΥΒΑΡΔΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ * ΜΑΓΟΥΛΑΣ ΣΩΤΗΡΙΟΣ * ΜΑΚΡΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ * ΜΑΚΡΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ * ΜΑΡΤΣΟΠΟΥΛΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ * ΜΠΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ * ΜΠΡΑΚΑΤΣΟΥΛΑ ΣΟΦΙΑ * ΜΠΑΤΖΙΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ * ΠΑΝΟΥ ΑΛΙΚΗ * ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΑΛΚΜΗΝΗ * ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΙΡΙΣ * ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΜΑΡΙΑ - ΕΛΕΝΗ * ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΧΑΡΙΛΑΟΣ * ΠΛΕΜΜΕΝΟΣ ΚΙΜΩΝ * ΠΥΛΙΩΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑ - ΕΛΕΝΗ * ΡΟΥΦΑΝΗ-ΣΙΤΑΡΕΝΟΥ ΣΟΦΙΑ * ΣΑΪΒΑΝΙΔΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ * ΣΕΡΡΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ - ΕΔΟΥΑΡΔΟΣ * ΣΟΥΛΙΩΤΗ ΑΜΑΛΙΑ - ΜΑΡΙΑΜ * ΣΠΙΝΟΥΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ * ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ * ΣΧΟΙΝΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ * ΣΧΟΙΝΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ - ΙΑΚΩΒΟΣ * ΤΣΟΥΧΛΑΡΗΣ ΙΩΣΗΦ * ΦΟΥΝΤΟΥΛΑΚΗ ΜΑΡΙΕΤΤΑ * ΧΑΤΣΑΤΟΥΡΙΑΝ ΧΡΙΣΤΙΝΑ * ΧΙΛΕΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ * ΧΡΙΣΤΟΥΛΑΣ ΦΩΤΙΟΣ * ΦΑΚΙΡΗ ΜΑΡΙΑ Τη χορωδία ελληνικής παραδοσιακής μουσικής αποτελούν οι μαθητές και οι μαθήτριες:
ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ Κυρία Πρόεδρε της Βουλής, Κύριοι και Κυρία Αντιπρόεδροι της Βουλής, Κύριοι Εκπρόσωποι των Κομμάτων, Κύριοι και Κυρίες Βουλευτές, Κύριε Γενικέ Γραμματέα της Βουλής, Κύριε Πρόεδρε του Επιστημονικού Συμβουλίου, Κύριε Πρόεδρε της Εκτελεστικής Επιτροπή του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, Κύριε Ειδικέ Γραμματέα, Κύριε Φρούραρχε, Κυρίες και Κύριοι συνάδελφοι, ΟΣΥΛΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝέχει και φέτος τη χαρά και την τιμή να διοργανώνει την εορταστική εκδήλωση για την επέτειο της 25ης Μαρτίου του 1821, συνεχίζοντας μια παράδοση πολλών χρόνων των εργαζόμενων της Βουλής. Εξάλλου, η επέτειος του 1821που γιορτάζεται από το 1838αδιάλειπτα χωρίς διακοπές, δείχνει την πίστη μας στις ίδιες αξίες που ξεσήκωσαν τους Έλληνες στον Αγώνα για την κατάκτηση του υπέρτατου αγαθού των λαών και των ατόμων, την Ελευθερία. Η Επανάσταση γενικεύθηκε σε όλον τον ελλαδικό χώρο και την Κύπρο, σε άλλα μέρη ρίζωσε, σε άλλα καταπνίγηκε στο αίμα, πήρε διεθνείς διαστάσεις και τελικά αναγνωρίστηκε. Ο Αγώνας υπήρξε μακροχρόνιος, με διακυμάνσεις, νίκες και ήττες και οδήγησε από τη βαριά ξένη υποτέλεια στο δρόμο της Ανεξαρτησίας και της δημιουργίας του νεοελληνικού κράτους. 7
Με δυναμισμό, σθένος και θάρρος οι Έλληνες διεκδίκησαν την απελευθέρωσή τους από τη δουλεία και έπεισαν τις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής για την σταθερή τους απόφαση και το δικαίωμά τους να ενταχθούν στην οικογένεια των σύγχρονων κρατών που πίστευαν στις ιδέες της ισονομίας, της ισότητας, της αλληλεγγύης και της δικαιοσύνης. Εμείς, απόγονοι αυτών των μαχητών, δεν τους ξεχνάμε. Τους θυμόμαστε. Ανασύρουμε μνήμες συλλογικές, τοπικές και οικογενειακές και σχηματίζουμε το σημερινό μας στίγμα. Αντλούμε δύναμη από τη δύναμή τους, τόλμη από την τόλμη τους, περηφάνεια από τις πράξεις τους, κριτικά μαθήματα από την Ιστορία μας. Για τους τρόπους με τους οποίους διαδίδονταν οι ειδήσεις, για τα κανάλια μέσα από τα οποία διαχέονταν οι πληροφορίες και έφταναν στον προορισμό τους και τη Διοίκηση, για το πώς ενημερώνονταν οι άνθρωποι κατά την διάρκεια του Αγώνα θα μιλήσει η συνάδελφος της Βιβλιοθήκης της Βουλής, Έλλη Δρούλια. Αθήνα, 24 Μαρτίου 2015 Ιωάννης Σιαμπάνης Πρόεδρος του Συλλόγου των Υπαλλήλων της Βουλής 8
Η ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ Κυρία Πρόεδρε της Βουλής, Κύριοι και Κυρία Αντιπρόεδροι της Βουλής, Κύριοι Εκπρόσωποι των Κομμάτων, Κύριοι και Κυρίες Βουλευτές, Κύριε Γενικέ Γραμματέα της Βουλής, Κύριε Πρόεδρε του Επιστημονικού Συμβουλίου, Κύριε Πρόεδρε της Εκτελεστικής Επιτροπή του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, Κύριε Ειδικέ Γραμματέα, Κύριε Φρούραρχε, Κυρίες και Κύριοι συνάδελφοι, «ΤΗΝ ΑΝΑΓΚΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ ΔΙΑ ΤΗΣ ΟΠΟΙΑΣ ΝΑ ΕΚΔΙΔΩΝΤΑΙ με δεσποτικήν βεβαιότητα εις γνώσιν απάντων των ελευθέρων Ελλήνων αι Διαπραγματεύσεις και πράξεις της διοικήσεως, την ησθάνθησαν οι κατά πρώτην φοράν υπέρ πολιτικού Συστήματος συνελθόντες Έλληνες... ο Εφημεριδογράφος έχει την άδειαν να παρευρίσκεται εις τας Συνελεύσεις του Σεβαστού Βουλευτικού Σώματος», υπογράμμιζε ο εκδότης της εφημερίδας Ο Φίλος του Νόμουστην Προκήρυξη της έκδοσής του, Ιωσήφ Κιάππε.1 Κατά την διάρκεια του Αγώνα εφημερίδες εκδόθηκαν σε πόλεις-κλειδιά: Αθήνα, Ναύπλιο, Ύδρα και Μεσολόγγι. Προσπάθησαν να παρέχουν ενημέρωση, κατέγραψαν πολεμικά και στρατιωτικά γεγονότα, τα πολιτικά πράγματα και τις εξελίξεις, θέματα εξωτερικών συμμαχιών και διπλωματίας, χωρίς να παραβλέπουν σημαντικά θέματα σχετικά με την παιδεία, τα γράμματα και 9
τον πολιτισμό. Το νεωτερικό φαινόμενο του Τύπου, ένα εγχείρημα πνευματικό μα συγχρόνως και απόλυτα πολιτικό, επέδρασε καθοριστικά στο πεδίο της πληροφόρησης και της διαμόρφωσης της κοινής γνώμης επηρεάζοντας τις συλλογικές νοοτροπίες. Στήριξε τον Αγώνα για Ελευθερία με τους όρους των σύγχρονων κρατών της Δύσης. Ο Δημήτριος Υψηλάντης (1793-1832), γνωρίζοντας την σημασία που θα έπαιζε η επικοινωνία μεταξύ των Ελλήνων στον Αγώνα αλλά και η ενημέρωση της διεθνούς κοινής γνώμης ώστε να μεταστραφεί και να ταχθεί υπέρ του Αγώνα, φρόντισε να φέρει μαζί του και ένα τυπογραφείο ή μάλλον ένα μικρό πιεστήριο. Ίσως αγορασμένο στην Βενετία, το πιεστήριο από την Τεργέστη έφθασε στην Ύδρα τον Ιούνιο 1821. Η έκδοση εφημερίδων εξαρτιόταν άμεσα από την ύπαρξη τυπογραφικού εξοπλισμού –κανένα τυπογραφείο δεν προϋπήρχε της Επανάστασης στον ελλαδικό χώρο–, από την διαθεσιμότητα ειδικευμένων τεχνιτών, οι οποίοι έπρεπε να κατέχουν την απαραίτητη τεχνογνωσία –πρόσωπα πραγματικά περιζήτητα και μετρημένα στα δάχτυλα– και από συντάκτες «εφημεριδογράφους» –όπως καλούνταν–, μεταφραστές και συγγραφείς. Σημαντικό ζήτημα έθετε και ο μηχανισμός διανομής των εντύπων ενημερωτικού χαρακτήρα, μιας και οι παράγοντες της ταχύτητας, του χρόνου και της ασφαλούς μετακίνησης ήταν καθοριστικής σημασίας. Οι δυσκολίες οργάνωσης και συντονισμού της επαναστατικής διοίκησης και η υπάρχουσα κοινωνική υποδομή αποτυπωνόταν στην κατάσταση που επικρατούσε στις μεταφορές γενικά και στα ταχυδρομεία ειδικότερα. Σε αυτό το μικρό πιεστήριο τυπώθηκαν στην Καλαμάτα τα τρία φύλλα της πρώτης εφημερίδας στην επαναστατημένη Ελλάδα με τίτλο Σάλπιγξ Ελληνική. Με την διάδοση της είδησης της έναρξης του Αγώνα, ο Θεσσαλός λόγιος κληρικός Θεόκλητος Φαρμακίδης (1784-1860) εγκατέλειψε το αυστριακό έδαφος, με σκοπό να συμμετάσχει ενεργά στην απελευθερωτική δράση. Έφθασε στην Ελλάδα στις 9Ιουνίου 1821και με μεγάλο ενθουσιασμό αποδέχθηκε την πρόταση του Δημητρίου Υψηλάντη να αναλάβει την διεύθυνση της εφημερίδας. Ο Θ. Φαρμακίδης αριθμούσε ανάμεσα στους λιγοστούς Έλληνες που είχαν προηγούμενη δημοσιογραφική πείρα, καθώς υπήρξε συνεκδότης του γνωστού περιοδικού που έβγαινε επί δέκα χρόνια στην Βιέννη με τον τίτλο Ερμήςο Λό- 10
γιος (1811-1821). Όμως, ήρθε σε ρήξη με τον Δημήτριο Υψηλάντη, ο οποίος επιθυμούσε να «προεξετάζει» το περιεχόμενο της εφημερίδας και παραιτήθηκε, με αποτέλεσμα να διακοπεί η κυκλοφορία της Ελληνικής Σάλπιγγαςκαι να ακολουθήσει περίοδος μακράς δημοσιογραφικής σιωπής. Το πανελλήνιο έμεινε χωρίς έντυπες εφημερίδες, χωρίς άμεση ενημέρωση για τις εξελίξεις της μεγάλης υπόθεσης της Ελευθερίας, χωρίς ειδήσεις να τροφοδοτήσουν την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη. Το 1824 κυκλοφόρησαν τρεις νέες εφημερίδες. Το 1824 είναι χρονολογία ορόσημο γιατί από τότε έως τις μέρες μας εκδίδονται χωρίς άλλο χρονικό κενό, αδιάσπαστα ελληνικές εφημερίδες. Μέχρι το τέλος του Αγώνα, ο αριθμός τους έφθασε τους πέντε ελληνικούς τίτλους. Την 1η Ιανουαρίου 1824, δυόμισι σχεδόν χρόνια μετά την διακοπή της Ελληνικής Σάλπιγγας, εκδόθηκε στο Μεσολόγγι, η εφημερίδα Ελληνικά Χρονικά. Έβγαινε δύο φορές την εβδομάδα αλλά με διακοπές που οφείλονταν στις αντιξοότητες του πολέμου. Συντάκτης και διευθυντής της ήταν ο Ελβετός Φιλέλληνας Ιωάννης Ιάκωβος Μάγερ (Ζυρίχη 1798-Μεσολόγγι 1826), με συνεργάτη τον λόγιο Δ. Παυλίδη, ο οποίος μετέφραζε από τα γαλλικά στα ελ ληνικά τα κείμενα του Μάγερ. Ο Μάγερ γνώριζε ελληνικά και, αν και είχε στο ενεργητικό του ημιτελείς σπουδές ιατρικής, είχε μελετήσει τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Για την εκτύπωση των Ελληνικών Χρονικώνχρησιμοποιήθηκε κατά κύριο λόγο το χειροκίνητο πιεστήριο και τα τυπογραφικά στοιχεία που είχε φέρει ο Άγγλος συνταγματάρχης Leicester Stanhope, από μέρους του Φιλελληνικού Κομιτάτου του Λονδίνου. Τυπογράφος σε αυτήν τη φάση εμφανιζόταν ο Δημήτριος Μεσθενεύς.2 Εκατό αντίτυπα κάθε αριθμού των Ελληνικών Χρονικώνδιανέμονταν δωρεάν στους Μεσολογγίτες, σύμφωνα με σχετική πράξη της Διοίκησης που χρηματοδοτούσε την έκδοση και ως εκ τούτου λειτουργούσε ως ημιεπίσημο όργανο της Διοικήσεως της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος. Τα Ελληνικά Χρονικάείναι σήμερα περισσότερο γνωστά ως η «εφημερίδα της πολιορκίας». Πραγματικά, η ειδησεογραφία επικεντρωνόταν γύρω από τα πολεμικά γεγονότα, τις κινήσεις των επαναστατημένων Ελλήνων και τις αποφάσεις της Διοίκησης, με έμφαση στις επιχειρήσεις της Στερεάς. Αποκορύφωμα στάθηκε η πολιορκία, κορυφαία ιστο- 11
ρία με ανθρώπινο ενδιαφέρον, που σφράγισε την μοίρα του Μεσολογγίου, αλλά και την μοίρα του ίδιου του Μάγερ, της οικογένειάς του, και του Μεσθενέα που χάθηκαν κατά την Έξοδο, τον Απρίλιο 1826. Η ύλη της εφημερίδας δεν περιορίστηκε στα πολεμικά γεγονότα. Δημοσίευσε άρθρα, όπου δίνονταν ερμηνείες των θεσμών, εξετάζονταν θέματα πολιτικής οργάνωσης, άρθρα φιλολογικά, ποίη ση. Εκεί προτάθηκε από τον Μάγερ η ίδρυση της Εθνικής Βιβλιοθήκης, για πρώτη φορά. Στις 10Μαρτίου 1824, εκδόθηκε η εφημερίδα με την μεγαλύτερη διάρκεια κατά την διάρκεια του Αγώνα, Ο Φίλος του Νόμουπου διέκοψε την κυκλοφορία του στις 27Μαΐου 1827. Την μακροβιότητά του όφειλε σε μεγάλο μέρος, στην έδρα του, την βραχώδη, ασφαλή και ισχυρά οικονομική Ύδρα. Μακριά, όμως, από την καθέδρα της Διοικήσεως δημιουργούσε την δυσαρέσκεια του Βουλευτικού, διαθέτοντας την στήριξη του Πρόεδρου του Εκτελεστικού Γ. Κουντουριώτη. Κυκλοφορούσε κάθε Δευτέρα και Παρασκευή, σε 500αντίτυπα, τυ πωμένα, αρχικά, σε αυτοσχέδιο πιεστήριο που αντικαταστάθηκε από εκείνο που δώρισε ο Γάλλος Φιλέλληνας Firmin Didot (1790-1876), ο εκδότης των έργων του Αδαμάντιου Κοραή (1748-1833). Συντάκτης της ήταν ο Ιταλός Φιλέλληνας νομικός, Ιωσήφ Κιάππε.3 Ο Φίλος του Νόμουπρωτοκυκλοφόρησε ως ανεξάρτητη εφημερίδα,4 στην συνέχεια μετατράπηκε σε επίσημη εφημερίδα της Διοικήσεως, ιδιότητα που διατήρησε έως την ίδρυση της Γενικής Εφημερίδος της Ελλάδος, τον Οκτώβριο 1825, οπότε συνέχισε την έκδοσή της ως ανεξάρτητη εφημερίδα, και πάλι. Ως διοικητική εφημερίδα δημοσίευσε αποφάσεις, ψηφίσματα, πράξεις εγκυκλίους και τα Πρακτικά του Βουλευτικού. Αναφερόταν, ακόμα, στις εξελίξεις στα πεδία των μαχών, δίνοντας βαρύτητα στις κινήσεις του ελληνικού ναυτικού. Την περίοδο των εμφύλιων διαφορών προσπαθούσε να τονώσει τους αποκαρδιωμένους Έλληνες. Φρόντιζε να ενημερώνει για τις εκδηλώσεις φιλελληνισμού στην Δυτική Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Όταν αποδεσμεύτηκε από την επίσημη ιδιότητά της, αναφερόταν με ζητήματα θεσμών και θέματα συνταγματικού και κοινωνικού ενδιαφέροντος και δεν παρέλειπε να ασκεί εντονότερη και αποφασιστικότερη κριτική στις πράξεις της Διοικήσεως. Άλλη εφημερίδα που συνδέεται με πολιορκία είναι η Εφημερίς των Αθηνών 12
(20Αυγούστου 1824-15Απριλίου 1826), η πρώτη εφημερίδα που τυπώθηκε στην πόλη των Αθηνών. Η τύχη της στάθηκε άρρηκτα δεμένη με την πολιορκία της Ακροπόλεως, τις αλλεπάλληλες φάσεις της και τις εντατικές προσπάθειες των Αθηναίων να κρατήσουν, με κάθε τρόπο, με πόλεμο και με την διπλωματία, την πόλη τους ελεύθερη. Η πίεση των στρατευμάτων του Κιουταχή, ανάγκασαν τον εκδότη της, Γεώργιο Ψύλλα,5 να διακόψει οριστικά την έκδοσή της στις 14 Απριλίου 1826. Η Εφημερίς των Αθηνώνκυκλοφορούσε κάθε Τετάρτη και Σάββατο και τυπωνόταν, όπως και τα Ελληνικά Χρονικά, σε ένα άλλο από τα τυπογραφικά πιεστήρια που είχε φέρει ο συνταγματάρχης Leicester Stanhope εκ μέρους του Φιλελληνικού Κομιτάτου του Λονδίνου. Το πιεστήριο αυτό είχε αρχικά μεταφερθεί στην Αίγινα από τον Μιαούλη, όμως από φόβο εχθρικής επιδρομής είχε μετακινηθεί στην Σαλαμίνα, όπου και τυπώθηκαν τα πρώτα φύλλα της εφημερίδας. Το περιεχόμενό της κάλυπτε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων: πολεμικά γεγονότα κατά ξηρά και θάλασσα, την εμφύλια διαμάχη, την διπλωματία των ευρωπαϊκών κρατών για το ελληνικό ζήτημα. Παράλληλα, περιλάμβανε άρθρα πολιτικής θεωρίας, γενικής παιδείας και σχόλια για τη ζωή και τα προβλήματα της πόλης των Αθηνών. Δεν έλειπε και η φιλολογική ύλη, με ποίηση, σχόλια λογίων και διδασκάλων αλλά και πρώιμες αναφορές στην νεοελληνική λογοτεχνία και στο έργο του Ρήγα, του Χριστόπουλου, του Σολωμού. Τον Οκτώβριο του 1825κυκλοφόρησε στο Ναύπλιο η Γενική Εφημερίς της Ελλάδος, ημιεπίσημο όργανο της Διοικήσεως, με εκδότη τον Θεόκλητο Φαρμακίδη. Ιδρύθηκε διά την ανάγκην του να δημοσιεύωνται τα Πρακτικά της Διοικήσεως και να κοινοποιώνται εν τάχει αι ειδήσεις, όσαι μάλιστα αποβλέπουν εις τα συμφέροντα του λαού. Ήταν η μόνη εφημερίδα με πανελλήνιο χαρακτήρα· σκοπός της ήταν η συστηματική και έγκαιρη ενημέρωση της κοινής γνώμης και ξέφευγε από τον τοπικό χαρακτήρα που είχαν οι προηγούμενες εφημερίδες. Το Βουλευτικό είχε αποφασίσει ότι εφόσον τα «έξοδα της τυπογραφίας είναι σε βάρος της Διοικήσεως», 13
14
όλοι οι δημόσιοι λειτουργοί και υπάλληλοι που λάμβαναν μισθό άνω των 200 γροσίων ήταν υποχρεωμένοι να γίνουν συνδρομητές, ώστε να καλυφθούν οι οικονομικές ανάγκες της εφημερίδας. Δημοσίευε τα Πρακτικά του Βουλευτικού και του Εκτελεστικού, αντλούσε ειδήσεις από τις πιο έγκυρες ευρωπαϊκές εφημερίδες και περιλάμβανε άρθρα πολιτικά, δοκίμια για τον πατριωτισμό, σχόλια για την κατάσταση της Ελλάδας, αλλά και κείμενα φιλολογικά, ποίηση, αναφορές για τις ελληνικές αρχαιότητες, δημοσιεύματα εκπαιδευτικού ενδιαφέροντος. Άλλαξε επανειλημμένα έδρες: από το Ναύπλιο στην Αίγινα, και από στον Πόρο για να μετακινηθεί και πάλι στο Ναύπλιο και πάλι στην Αίγινα, για ένα μήνα στο Άργος, στο Ναύπλιο έως ότου στα τέλη του 1834εγκατασταθεί οριστικά στην Αθήνα. Στο διάστημα αυτό παραιτήθηκε ο Φαρμακίδης, ανέλαβε ο Γ. Χρυσίδης, άλλαξε την ονομασία της σε Εθνική Εφημερίς(1832) και έγινε αποκλειστικά κυβερνητική (1833), οπότε μετονομάστηκε σε Εφημερίς της Κυβερνήσεως, τίτλο που εξακολουθεί να διατηρεί έως τις ημέρες μας. Γνωστή με την συντομογραφία ΦΕΚ, η Βουλή είναι απόλυτα συνδεδεμένη με το περιεχόμενο της. Τελευταία εφημερίδα των χρόνων του Αγώνα ήταν η Ανεξάρτητος Εφημερίς της Ελλάδος(29Ιουλίου 1827- Μάρτιος 1828, Αίγινα 10Απριλίου 1828 - 18 Μαρτίου 1829). Λίγα είναι γνωστά για τον εκδότη της, τον Παντελή Κ. Παντελή, «Υδραίον ναυτικόν, υπηρετήσαντα ως αξιωματικός εις διάφορα πλοία», ο οποίος εμφανίζεται ως υπέρμαχος των συνταγματικών θεσμών και ενάντιος σε όλους –άτομα ή ομάδες– που θεωρούσε εμπόδιο και αντίθετους. Η ειδησεογραφία της εφημερίδας περιοριζόταν στα γεγονότα του πολέμου, κυρίως τα ναυτικά, αλλά η αρθρογραφία ήταν εκτεταμένη σε ζητήματα του δημοσίου βίου και είχε ύφος συμβουλευτικό. Σημαντικής σημασίας ήταν και οι ξενόγλωσσες εφημερίδες που εκδόθηκαν στα ίδια χρόνια. Δίγλωσσες, πολύγλωσσες ή και εξ ολοκλήρου ξενόγλωσσες στόχευαν στην ενημέρωση της διεθνούς κοινής γνώμης. Πρώτη υπήρξε ο βραχύβιος Ελληνικός Τηλέγραφος/Telegrafo Greco σε τέσσερις γλώσσες (ιταλικά, αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά), στο Μεσολόγγι από τον Ιταλό κόμη Γκάμπα, σύντροφο του λόρδου Βύρωνα. Αργότερα, ο Ιωσήφ Κιάππε, εκδότης της εφημερίδας Ο Φίλος του Νόμου, κυκλοφόρησε την γαλλόφωνη δισεβδομα- 15
διαία εφημερίδα L’Abeille Grecque (7Απριλίου 1827-16Μαρτίου 1829). Η εφημερίδα αυτή διακινήθηκε τόσο σε χώρες της Ευρώπης όσο και στην Αμερική. Άλλη, τέλος, ξενόγλωσση εφημερίδα υπήρξε ο Courrier d’ Orient (6Δεκεμβρίου 1828-21Οκτωβρίου 1829). Οι εφημερίδες από την μια πλευρά, εξέπεμπαν τις ειδήσεις και από την άλλη οι ίδιες ανέφεραν τον τρόπο με τον οποίο διακινούνταν οι ειδήσεις. Συνέβαινε η μια εφημερίδα να ενημερώνεται από άλλες και στην συνέχεια, να αναδημοσιεύει τα νέα. Γίνονταν πηγές που αναπαρήγαγαν η μια την άλλη. Συστηματική ήταν η συνεργασία μεταξύ των Ελληνικών Χρονικώνκαι του Φίλου του Νόμου. «Γράμματα εκ Ζακύνθου αναγγέλουσιν » δήλωνε ως πηγή ο Φίλος του Νόμου και δημοσίευε την πληροφορία την οποία με την σειρά της έπαιρνε η Εφημερίς των Αθηνώνκαι έκλεινε με δικό της σχόλιο.6 Γράμματα έστελναν Βουλευτές και στρατιωτικοί από διάφορα σημεία της επαναστατημένης Ελλάδας «Από άλλας ειδήσεις μανθάνομεν...».7 «Από διάφορα γράμματα, τα οποία λαμβάνομεν πανταχόθεν βεβαιονόμεθα τελοσπάντων,...».8 Έγραφε ο Ανδρέας Μιαούλης προς τους πρό κριτους της Ύδρας «Μετά το προλαβόν μου γράμμα, το οποίον εώς τώρα ελπίζω να ελάβετε με τον καπετάν Θ. Γκιώνην,...»,9 «Από το Λοιδωρίκι μας λέγουν, ότι έλαβαν γράμματα μέσα από το Μεσολόγγι...»10, «Ο ταχυδρόμος εβιάζετο ν’ αναχωρήση από Μεσολόγγιον...».11 Ειδήσεις μετέφεραν και διάφοροι αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων «Μανθάνομεν από αξιόπιστον υποκείμενον...»12, ή ακόμα «Άνθρωπος ερχόμενος εκ Μεσολογγίου, ελλείπων εκείθεν... μας λέγει...».13 ΟStanhopeτον Δεκέμβριο του 1823, κατέθεσε υπόμνημα στην Διοίκηση εισηγούμενος την οργάνωση ταχυδρομικής υπηρεσίας με κέντρο την Τρίπολη (Τριπολιτσά) με ανταπόκριση στην Δυτική Ελλάδα, τα Επτάνησα, και την Ευρώπη. Από το Ναύπλιο οι ανταποκρίσεις θα έφταναν στα νησιά του Αιγαίου, και από τη Κόρινθο στην Ανατολική Ελλάδα. Πρότεινε πεζοί ταχυδρόμοι να μεταφέρουν δέματα και αλληλογραφία διατρέχοντας πέντε μίλια την ώρα, 120 μίλια την ημέρα έξι μέρες την εβδομάδα εκτός Κυριακής. Η τιμή θα κυμαινόταν ανάλογα με το βάρος και την απόσταση. Η κυβέρνηση δίστασε εξαιτίας προστριβών και οικονομικών συμφερόντων. Ο Άγγλος συνταγματάρχης επέμενε στην πρότασή του και προσπάθησε να την υλοποιήσει με την συνεργασία του 16
Μάγερ, χωρίς επιτυχία και πάλι. Το καλοκαίρι του 1824, ο Μάγερ με τον Ιωσήφ Κιάππε συνέστησαν ταχυδρομική γραμμή που εξυπηρέτησε όσο διάρκεσε, κυρίως την διακίνηση των εφημερίδων τους και την διακίνηση ιδιωτικών επιστολών με σταθερό δρομολόγιο και σταθμούς: Τριζόνια, Αίγιο (Βοστίτσα), Κόρινθος, Ναύπλιο.14 Ένας ακόμα φιλέλληνας έκανε προτάσεις για σύσταση γενικού ταχυδρομείου στις αρχές του 1826, ο Γάλλος συνταγματάρχης Κάρολος Φαβιέρος, οργανωτής του ελληνικού τακτικού στρατού. Και σε αυτήν την πρόταση δεν υπήρξε συνέχεια. Ο Δημήτριος Υψηλάντης, εκτός από την πρωτοβουλία της εφημερίδας Σάλπιγξ Ελληνική, το καλοκαίρι του 1821, είχε να προτείνει στους προκρίτους της Πελοποννήσου και σχέδιο διοικητικής οργάνωσης. Πρόβλεπε την σύσταση εφορειών, όπου «Ο τρίτος έφορος να έχη την πρόνοιαν των αναγκαίων ζώων εις τας διαφόρους δουλεύσεις του πολέμου, ήγουν αποστολήν ζωοτροφών, όπλων, γραμματοφόρων και των λοιπών,...». Το σχέδιο δεν εφαρμόστηκε ποτέ υπήρξε, όμως, η πρώτη επίσημη ενέργεια για την οργάνωση της επικοινωνίας. Η ανάγκη συνεννόησης και συντονισμού, μεταφοράς πληροφοριών και κυβερνητικών εντολών ήταν επιτακτική και έπρεπε να αντιμετωπιστεί άμεσα. Το 1822, η προσωρινή κυβέρνηση που είχε εγκατασταθεί στην Κόρινθο κατέφυγε στο ένα σκέλος του ήδη υπάρχοντος τουρκικού συστήματος15 που λειτουργούσε επί χρόνια, το λεγόμενο ποδοκόπι. Στοιχειώδες στην οργάνωσή του, προέβλεπε εντεταλμένους πεζούς και έφιππους, με κύρια ή βοηθητική απασχόληση την μεταφορά της αλληλογραφίας. Ποδοκόπι ονομαζόταν η αμοιβή τους (πληρωμή για τον κόπο των ποδιών, τον ιδρώτα των ποδιών τους είναι η ακριβής απόδοση από το τουρκικό «αγιακτερί») και επιβαρύνονταν με αυτόν τα χωριά και οι χωρικοί. Σε αυτό συμπεριλαμβάνονταν το κατάλυμα και η τροφή (κονάκι) των ταχυδρόμων. Ήταν ένα έκτακτο οικονομικό βάρος για τους πληθυσμούς που επιπλέον, συχνά υφίσταντο τις βίαιες συμπεριφορές και καταχρήσεις τους, ενώ παρουσιάζονταν τα φαινόμενα της παραβίασης του απορρήτου της αλληλογραφίας και η αργοπορία στην παράδοση των επιστολών. Ο Δημήτριος Υψηλάντης επέμεινε στο ζήτημα οργάνωσης της επικοινωνίας και τον Φεβρουάριο 1822 εντάθηκαν οι στοχευμένες ενέργειες προς αυτήν την κατεύθυνση, για την σύσταση «δημοσίων ιπποστασίων και σταθμών». Έγ- 17
γραφο του Βουλευτικού όριζε να «εξοικονομηθούν» εικοσιπέντε άλογα από όλες τις επαρχίες της Πελοποννήσου για τις ανάγκες της Πελοποννησιακής Γερουσίας, δεκαπέντε άλογα για τις ανάγκες του Αρείου Πάγου και δύο γαλαξιδιώτικα καράβια.16 Το Εκτελεστικό αυθημερόν ενέκρινε την πρόταση και η διαδικασία τέθηκε σε λειτουργία,17 με πολλές και διάφορες δυσκολίες να βρεθούν άλογα και να συνεργαστούν με τους επίτηδες πεζούς. 18 Νομ. 42 Προσωρινὴ Διοίκησις τῆς Ἑλλάδος Τὸ Βουλευτικὸν Πρὸς τὸν Ἐκλαμπρότατον Πρόεδρον τοῦ Ἐκτελεστικοῦ Ἐπειδὴ ἡ Διοίκησις χρήζει νὰ ἀποστείλῃ εἰς πολλὰ καὶ διάφορα μέρη ταχείας καὶ ἀναγκαίας εἰδήσεις καὶ διαταγάς, καθὼς καὶ νὰ δέχηται, ἐκρίθη ὁμοφώνως παρὰ πάντων ἐν τῇ σημερινῇ συνελεύσει ἵνα ἐκδοθεῖ διαταγὴ παρὰ τῆς Διοικήσεως, εἰς μὲν τὴν Πελοποννησιακὴν Γερουσίας νὰ ἐξοικονομήσῃ, οἰωνδήποτε τρόπω κρίνει, εἴκοσι πέντε ἄλογα ἀπὸ πασῶν τῶν Πελοπονησιακῶν ἐπαρχιῶν καὶ νὰ τὰ στείλῃ εἰς δούλευσιν τῆς Διοικήσεως, εἰς δὲ τὸν Ἄρειον Πάγον νὰ ἐξοικονομήσῃ ὁμοίως ἀπὸ τὰς ἐπαρχίας του δεκαπέντε ἄλογα καὶ νὰ τὰ στείλῃ ἐνταῦθα, ἔτι καὶ δύο γαΐτας Γαλαξιδιώτικας, διὰ κουριέρας τῆς Διοικήσεως, καὶ δὴ καθυποβάλλει αὐτὸ εἰς ἐπίκρισιν τοῦ Ἐκτελεστικοῦ. Τῇ 26 Φεβρουαρίου 1822. ἐν Κορίνθῳ Ὁ Ἀντιπροέδρος Σωτήριος Χαραλάμπης Προσυπογράφεται Ὁ Πρῶτος Γραμματεὺς τοῦ Βουλευτικοῦ Ἰω. Σκανδαλίδης
19 Η θαλάσσια επικοινωνία ήταν κομβικής σημασίας και μετά από κοινές προσπάθειες τον Μάρτιο του 1822 δρομολογήθηκαν: το ταχύπλοο «Ελλάς» με πλοίαρχο τον Ιωάννη Μίκαρο ως «ταχυδρόμο της Διοικήσεως», ο «Ερμής» με πλοίαρχο τον Ανάργυρο Φαρμάκη, η «Σειρήνα» με πλοίαρχο τον Κοσμά Γκίνη, και η «Καλομοίρα» με πλοίαρχο τον Ιωάννη Ποταμιάνο. Όλοι οι πλοίαρχοι εφοδιάστηκαν με ειδικά διαβατήρια και ονομάζονταν θαλασσοδρόμοι. Οργανώθηκε ταχυδρομική σύνδεση ανάμεσα στα νησιά Τήνο, Νάξο και Άνδρο, και με τον Πειραιά. Χειρόγραφες εντολές και διαταγές που φυλάσσονται στις συλλογές Γιάννη Βλαχογιάννη (πρωτοστάτη της ίδρυσης των Γενικών Αρχείων του ΚράτουςΓΑΚ) και αποτυπώνονται στο Αρχείο της Ελληνικής Παλιγγενεσίαςμαρτυρούν πώς τα Μινιστέρια –τα Υπουργεία– κυρίως το «Μινιστέριον Εσωτερικών» της νεοσύστατης γενικής Διοίκησης το 1822επικοινωνούσαν με έκτακτους κυβερνητικούς ταχυδρόμους, πεζούς ή έφιππους. Οι ταχυδρόμοι προσδιορίζονταν με διάφορες ονομασίες: «γραμματοφόροι», «γραμματοκομιστές», «ταχυδρόμοι», «σουρτζήδες», «πεζοί της Διοικήσεως», «πεζοδρόμοι», «πεζοπόροι», «πεζοί», «επίτηδες πεζοί». Επίτηδες πεζοί ήταν οι έκτακτοι ταχυδρόμοι, οι οποίοι μπορούσε να ήταν και έφιπποι. Στην Δυτική Ελλάδα είχε φροντίσει να οργανώσει τοπική ταχυδρομική υπηρεσία ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Καθοριστική υπήρξε η συμβολή του Υπουργού των Εσωτερικών Ιωάννη Κωλέττη που διακρινόταν για την διοικητική και οργανωτική πείρα που είχε αποκτήσει στην αυλή του Αλή Πασά. Τις μικρές αποστάσεις και εύκολες διαδρομές με καλές συνθήκες πορείας και ομαλούς δρόμους κάλυπτε ένας ταχυδρόμος. Τις μακρύτερες και δυσκολότερες διαδρομές μοιράζονταν πολλοί ταχυδρόμοι τους οποίους όριζαν οι τοπικές αρχές. Ο καθένας αναλάμβανε να διανύσει μιάν απόσταση πριν παραδώσει την αλληλογραφία στον επόμενο. Η σύνδεση της Δυτικής με την Ανατολική Ελλάδα δεν ήταν καθόλου ικανοποιητική: Μεσολόγγι-Ναύπλιο οκτώ με εννέα μέρες και Ναβαρίνο-Ναύπλιο τέσσερις με πέντε μέρες. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης διαμαρτυρόταν ότι λάμβανε τις κυβερνητικές διαταγές μετά από πέντε και έξι μέρες. «... Και άνοιξε τα μάτια σου, κάμε τα τέσσερα, ... και πάλιν γράφε μου συνεχώς κάθε τι, μη λυπάσαι πεζοπόρους», έγραφε ο Γέρος του Μοριά στον
Η επίμονη αξίωση του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη για την συστηματοποίηση της διεξαγωγής της ταχυδρομικής υπηρεσίας ενδυνάμωσε τα επιχειρήματα του Κωλέττη που αντιμετώπισε το ζήτημα πιο δυναμικά ιδρύοντας ταχυδρομική υπηρεσία όπου βρισκόταν η Διοίκηση. Η οργάνωση του Ταχυδρομείου ανατέθηκε στον Αθανάσιο Καρδαρά. Αρχικά Ταχυδρομικά Γραφεία συστάθηκαν στην Τρίπολη, το Άργος και την Επίδαυρο και στην συνέχεια σε άλλα μέρη, διευρύνοντας το δίκτυο. Η επικοινωνία με το εξωτερικό ήταν προβληματική και η Ελλάδα ήταν σε μεγάλο βαθμό απομονωμένη. 20 Αρ. 139 ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Ὁ Μινίστρος τῶν Ἐσωτερικῶν καὶ προσωρινὸς Μινίστρος τοῦ Πολέμου Πρὸς τοὺς Ἐφόρους τῶν Καλαβρύτων Τῇ 5 Μαρτίου 1822. Ἐν Κορίνθῳ. Λαμβάνοντες τὰ ἐσώκλειστα, τὸ μὲν πρὸς τὸν Κύριον Ἀνδρέαν Ζαΐμην νὰ τὸ στείλετε τὸ ὁγληγορώτερον μὲ ἐπίτηδες πεζὸνχωρὶς νὰ τὸ ξεβουλώσητε, τὸ δὲ πρὸς τὸν εὐγενέστατον Ἀσημάκην Ζαΐμην νὰ τὸ δώσητε ἀμέσως. Ἰωάννης Κωλέττης Φρούραρχο του Ναυπλίου Δ. Πλαπούτα στις 20Ιανουαρίου του 1823.18 Τονίζοντας την σημασία των φρέσκων ειδήσεων κάθε είδους και της συχνής ενημέρωσης, τον παρότρυνε να μην κάνει οικονομία στην ανταλλαγή πληροφοριών.
Ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας στις 24Σεπτεμβρίου του 1828υπέγραψε στον Πόρο το Ψήφισμα ΙΖ΄ «Περί συστάσεως τακτικής ταχυδρομικής συγκοινωνίας». Σκοπός του Γενικού Ταχυδρομείου οριζόταν η μεταφορά της επίσημης και ιδιωτικής αλληλογραφίας. Τα πρώτα κεντρικά Ταχυδρομεία συστήθηκαν στο Άργος, την Τρίπολη, την Επίδαυρο, την Αίγινα και την Σύρα. Αν και μεγάλης σημασίας, η διακίνηση πληροφοριών κατά την διάρκεια του Αγώνα ήταν υπόθεση επίπονη και χωρίς σταθερότητα. Ο Τύπος άφησε σημαντικό ίχνος των προσπαθειών του και αποτελεί ιστορική πηγή υψηλής αξίας. Και ενώ από νωρίς είχε εντοπιστεί η αναγκαιότητα συγκρότησης συνεπών ταχυδρομικών υπηρεσιών, και υπήρξε μέριμνα και αναφορές στα χαρτιά, εντέλει επι- 21 Πληρωμὴ τοῦ Ταχυδρομείου Κάθε γράμμα ἀπὸ μισὴν κόλλαν τοῦ Ταχυδρομείου, ὁποῦ εἶναι ἓν τέταρτον τῆς μεγάλης κόλλας, πληρώνει 20 παράδες· καὶ τὸ διπλοῦν αὐτοῦ 40 παράδες. Κάθε φάκελλος (πλίκος) πληρώνει ἀνὰ 20 παράδες διὰ κάθε μισὴν κόλλαν ὁποῦ ἤθελεν ἐμπεριέχει. Τὰ γράμματα τὰ δημόσια, δηλ. τῆς Διοικήσεως, τῶν Ὑπουργείων, τῶν ἐπαρχιῶν καὶ τῶν λοιπῶν ὑπαλλήλων ὑπουργῶν, εἶναι ἐλεύθερα ἀπὸ πληρωμήν· καὶ διὰ νὰ μὴν ἐμπεριέχουν γράμματα μερικά, ἢ νὰ διαλαμβάνουν περὶ ἰδιαιτέρων ὑποθέσεων, θέλουν φέρει ἔξωθεν τὴν δημόσιον σφραγίδα. Ὅσα γράμματα δίδονται εἰς τὸ ἐδῶ γραφεῖον πληρώνουν ἐδῶ τὴν τιμήν, καὶ ὅσα ἔρχονται διαμοιράζονται χωρὶς πληρωμήν. Τὸ κοινὸν θέλει εἶναι βέβαιον διὰ τὴν ἀσφάλειαν τῶν γραμμάτων, τὰ ὁποῖα δὲν θέλουν περνᾷ εἰς ἄλλα χέρια παρὰ ἀπὸ τὸν ταχυδρόμον εἰς τὸ γραφεῖον, καὶ ἐντεῦθεν εἰς τὸν πρὸς ὃν ἐπιγράφονται. Τῇ 23 Φεβρουαρίου 1826, ἐν Ναυπλίῳ. Ὁ ἐπιστάτης τοῦ Ταχυδρομείου
κράτησε σπασμωδικότητα και χρήση παλαιότερων δομών και πρακτικών, με αποτέλεσμα η επίδοση επιστολών της Διοίκησης να μην καταφέρει να φθάσει σε ένα ικανοποιητικό γενικό επίπεδο και να μην υπάρξει φροντίδα για την εξάπλωση και ευρύτερη αξιοποίηση μεταφοράς πληροφορίας προς το σύνολο του πληθυσμού. Πιθανές ερμηνείες μπορεί να είναι η μακρόχρονη εμπόλεμη κατάσταση και η ανατροπή όλων των δεδομένων της καθημερινότητας, το τότε επίπεδο εγγραμματοσύνης, η πλατιά χρήση της προφορικότητας και όχι των γραπτών κειμένων που δεν επέτρεψαν να δοθεί η δέουσα πτοσοχή στην εγκατάσταση ενός σύγχρονου τρόπου μετάδοσης πληροφοριών και επικοινωνίας. Ευχαριστώ για την προσοχή σας. Έλλη Δρούλια Βιβλιοθήκης της Βουλής . 22
RkJQdWJsaXNoZXIy MjYz